Artvin’in Ardanuç ilçesinde arkeolojik sit alanı olan Gevhernik Kalesi ve çevresinde, Ekin ve Turizm Bakanlığı ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi iş birliğiyle 2021 yılında başlatılan kazılar devam ediyor.
Orta Asır’dahi bölgede buyruk süren Gürcü Krallığı ve Osmanlı döneminde kaymakamlık merkezi adına kullanılan bölgede, kilise, cami, yunak ve pınar gibi yüce yapıların yanında hareket yerleri ve konaklama alanlarına ilişik kalıntılar birlikte bulunuyor.
Van Yüzüncü Sene Üniversitesi Gökçe Yazın Fakültesi Tekellüm Tarihi Bölümü Hekim Akademisyen Osman Aytekin’in başkanlığındaki kol, 5’inci veya 9’uncu yüzyılda düz yazı edildiği memul kilise kalıntıları üstünde haziran böylecene çalışmalara başladı.
Ekip, kazılar bodur süre önceki başlamasına karşın hendesi şekillerle süslü taşlara ve değişik eşyalara ilişkin olduğu melhuz seramik kalıntılara ulaştı.
Sabık sene tıpkısı bölgedeki İskender Ağır Camisi haziresindeki kazılar sırasında ise şamdan, 1819 günlü Rus parası, Odalık II. Mahmud döneminden kalma gümüş sikke gibi eserlerin beraberinde 17. yüzyıl Çıldır Beylerbeyi Kere Ağırbaşlı ve Yusuf Rabıtalı’ya ait mezarlara ulaşılmıştı.
“Sene sonuna büyüklüğünde çalışmalarımız devam edecek”
Hafriyat başkanı Aytekin, AA muhabirine, bu yılki çalışmalarda kilise kalıntıları üstünde yoğunlaşacaklarını söyledi.
Kilise yer duvarlarının tonlarca ağırlığındaki blok kayalar kullanılarak şeytanca inşa edildiğini vurgulayan Aytekin, yapıların kısmen birlikte olsa bugüne kadar ulaşmasının nedeninin blok kayalar ve inşaatta geçer kaliteli Horasan harcı olduğunu anlatım etti.
Aytekin, kazılarda aynı süre henüz olgunluk kaydettikten bilahare kilisenin ne dönemde yapıldığına dayalı bilimsel verilere ulaşacaklarını düşündüğünü belirtti.
Hafriyat ekibinde 8 eksper ve 10 iştirakçi kayran aldığını dile getiren Aytekin, Türkiye’nin çeşitli üniversitelerinden mimar, restoratör, insan bilimci, yer bilimci üzere iz gruplarının üstelik çalışmalara destek verdiğini aktardı.
Aytekin, kazının, Kültür ve Turizm Bakanlığının uzun vadeli kazılar grubunda saha aldığını anımsatarak, “Sene sonuna kadar çalışmalarımız bitmeme edecek. Bu yılki kazılara eskimemiş başlanmasına rağmen kiliselerin hangi cins süslemelere erbap olduğu, hangi asıl kap gizlice kullanıldığı yönünde veriler elde ettik.” dedi.
Orta Çağ ve Osmanlı döneminin izlerini haiz bölgede hesaplı kazının, Maşrık Karadeniz’deki genişlik büyük kazı bilimsel hafriyat olduğuna dikkati calip Aytekin, geçen sene İskender Paşa Camisi haziresinde gerçekleştirdikleri kazılarda yüce verilere ulaştıklarını söyledi.
Aytekin, kazılar sebebiyle Ardanuç’un tarihsel geçmişi hakkında eke veriler elde edeceklerini düşündüğünü dile getirerek, “Artvin’de eskimemiş tıpkı müze açılıyor. Bulacağımız eserler, mobil hars varlıkları namına burada sergilenecek. Taşınmaz hars varlıklarını de kazı sonrası restorasyon çalışmalarıyla yerli ve ecnebi turistlerin beğenisine sunacağız.” diyerek konuştu.
“Bura 20 yıl zarfında ilin bildirme mehabetli tarihi, turistik merkezlerinden biri haline gelecektir”
Civar halkı aracılığıyla “Adakale” olarak adlandırılan Gevhernik Kalesi ve çevresinin tarihte bölgenin yüce yönetimsel ve kültürel merkezi olduğunu belirten Aytekin, şu değerlendirmede bulundu:
“Gevhernik Kalesi, 70 bin metrekarelik alanda site ve onun üzerindeki efdal kayalıklar üzerinde nesir edilmiş. Kale, Huy Küçük Asya Bölgesi’ndeki sunma büyük kalelerden biri. Tığ burayı uluslararası düzeyde tanıtmaya çalışıyoruz. Bölgeyi fetheden İskender Ciddi yoluyla yaptırılan eserlerle toprak ümranlı kuzuluk mevrut. Artvin’deki önce cami İskender Ciddi tarafından 1553 yılında burada mamul. Caminin yanında Ahıska paşalarına ilişik türbeler, fakülte, çeşme, ısıdam gibi yapıların bulunduğu külliye niteliğinde benzeri kesim var. Antre kapısında Kanuncu Odalık Süleyman’a ilgili 1563 günlü tıpkı kitabe üstelik bölgenin Osmanlı amacıyla önemsendiğinin kanıtı niteliğinde.”
Aytekin, 1954 yılında kaymakamlık merkezinin bugünkü yerine taşınmasının peşi sıra Adakale’nin biraz düşüncesiz planda kaldığını anlatarak, “Yakışıksız yapılaşma başlamış ama halen çok makro benzeri dokuya eş olduğundan âlem Hars ve Turizm Bakanlığımız öncülüğünde Artvin Valiliğimiz ve sair ilgilendiren kurumların katkılarıyla buranın sakat durumuna getirilmesi amacıyla çalışıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Arkeolojik kazıların, uzun soluklu icraat olduğunun altını çizen Aytekin, şöyle devam etti:
“Hem kalede hem üstelik şehir bölümünde tıpkısı bütün adına çalışmayı planlıyoruz. Güzeşte yıl İslam eserleri üstünde çalıştık. Bu yıl Hristiyanlığa mensup eserler üstünde çalışıyoruz. Gelecekte sivil ve askeri mimarlık üzerinde çalışacağız. Kısaca 20 almanak benzeri planlamamız var. Burasının turizme kazandırılması üzere Artvin Valiliğinin haddinden fazla fena hâlde projeleri var. Burası 20 sene zarfında ilin sunma şanlı tarihi, turistik merkezlerinden biri haline gelecektir.”
