Bayburt’ta cıvıl cıvıl ve kentin son tandır ustası olan 54 yaşındaki Recai Purutoğlu, babasından öğrendiği ve dede yadigarı mesleğini neşelendirmek amacıyla 44 yıldır aşkla, yorulmadan, bıkmadan çamura biçim veriyor.
Babasının beraberinde yetişen ve yavru yaşlarda mesleği öğrenen Purutoğlu, meslekte 44 yılı geride bıraktı. Purutoğlu, bir zamanlar insanların günce yaşamında eke yeri olan fakat yıpranmamış teknolojilerle kullanımı mütenakıs tandır yapımını, babasının vasiyeti üzerine bitmeme ettiriyor.
8 asrı fazla atölyesinde anadan görme usullerle yaptığı ve geçmişin izlerini taşıyan tandırlar, sayıları birkaç olsa de Türkiye’deki bazı illerin yanında daraç dışından birlikte azrail buluyor.
2020 yılında kentte ve Türkiye’birlikte yılın ahisi seçilen Purutoğlu, ahilikle ilgilendiren bilgiler vererek atölyesinin tarihinden bahsetti. Alçak Gönüllü atölyesinin 8-9 asra dayanan bir mazisi olduğunu belirten Purutoğlu, “Öncelikle mevrut olduğunuz bu işlik Rum Selçuki Devleti yoluyla müesses tıpkısı ahi ocağı. 1200’lü yıllarda kurulmuş, o günden bugüne büyüklüğünde faaliyetini savaşlar dünya aksatmadan yürüten tıpkısı yer. Benzeri zamanda ahilik teşkilatının yeryüzü er kurulduğu yerlerden biri ve bura antrparantez kardeş ocağı. 8-9 asırlık ayrımsız geçmişe erbap” şeklinde konuştu.
Ata yadigarı olan atölyede önceki yıllarda tandır, çanak-çömlek ve tuğlanın yanı sıra çini kadar bir nice halk üretimi işlerin yapıldığını rapor eden Purutoğlu, “Burada dönemin çinicilik, çömlekçilik, purutçuluk kadar zamanın şartlarına bakarak meslekler yapılmış. Gün gelmiş ciddiyet yemeden içmeden çanak çömleğe bırakılmış, dönme gelmiş temenni reşit Erzincan’dan, Erzurum’dan, Samsun’dan kesim memleketlerden siparişler mevrut. Çevrim gelmiş çinicilik mamul burada, yeniden ayrımsız şekilde bölgeye seslenme etmiş bu gurur. Dönme gelmiş bura puruthane olarak çıkmış. Burada tuğla, kiremit, kireç üretilmiş. Bayburtlu bile sonuç namına burayı anca agâh. Tuğlanın, kiremidin, kirecin, tandırın, küpün ve güvecin üretildiği düz diyerek akıllarda kaldı” ifadelerini kullandı.
“Rum’nun evvel fabrikası”
Dedelerinden artan atölyenin yüzyıldır varlığını sürdürdüğünü, mesleğin ise dededen toruna kuşaktan kuşağa aktarıldığını sözlerine ekleyen Purutoğlu, şu dakika yalnız tandır yaptıklarını belirtti. Esbak dönemlerde atölyede 400-500 kişinin anide çalıştığını vurgulayan Purutoğlu, “Anca zaman reşit kim bize anlatılan burada 400-500 birey çalışmış. Anadolu’nun evvel fabrikası benzeri zamanda. 30 kuşağı yaşlanmış ayrımsız mazisi var, bizim familya tarafından bitmeme fail bir hisse senedi. Burada yaklaşık 500 sevimli üstelik istihdam edilmiş, kâffesi burada çalışmamış yer özne ayrı, dağda yer çıkaran, odununu taşıyanlar, taşı dağdan söküp getirenler derken 500 kişiye tekamül fail tıpkı himmet bile gerçekleşmiş burada” sözlerini kullandı.
Dedelerinden küsurat atölyenin yüzyıldır varlığını sürdürdüğünü, mesleğin ise dededen toruna kuşaktan kuşağa aktarıldığını sözlerine ekleyen Purutoğlu, şu an takkadak tandır yaptıklarını belirtti.
“Maziden aldığımız bayrağı, atiye ulaştırmak istiyoruz”
Atölyeyi kıpırdak müzeye çevirerek gelecek nesillere transfer düşüncesinin olduğunu kaydeden Purutoğlu, “Dedelerimizden aldığımız bayrağı, yani şöyle diyelim eskilerin tabiriyle maziden aldığımız bayrağı, atiye aksettirmek istiyoruz. Bunları birlikte yapmayı canı yürekten istiyoruz. Küpüydü, güveciydi, çanağıydı, çömleğiydi bunları dahi imal eylemek istiyoruz. Burayı üste biz derleme müze değil üstelik dinç müze açmak istiyoruz. Çarkıyla, tornalarıyla, fırınlarıyla yapmayı tasarlıyoruz. Bunu birlikte eskimemiş nesile aksettirmek istiyoruz. Bura adeta kendi başına aynı okul diyebiliriz. İnşallah Cenabıhak bize vesile verir, bunları yapabiliriz” diyerek konuştu.
Öte yandan Purutoğlu, tandır yapımında mergup toprağın hususi olduğunu ve Bayburt’un gâh köylerinden bu toprağı gerçekleştirme ettiğini anlattı. Çeşitli aşamalardan geçerek tamamen anadan görme yöntemlerle ve ahali emeğiyle yapılan aynı tandırın 4 ila 6 günde fakat tamamlanabildiğini aktardı. – BAYBURT
