Suudi Arabistan’da ailelere malumat verilmeden yapılan muamma infazlar

Caroline Hawley | BBC Diplomasi Muhabiri

Suudi Arabistan’dahi yakınları ölüm cezası edilenler, BBC’ye yaptıkları açıklamada, infazların ailelere ilkin tek bilgi verilmeden gerçekleştirildiğini söyledi. Yıpranmamış tıpkı kayırıcı hakları raporuna bakarak ülkedeki idam sayısı Kral Selman ve oğlu Muhammed bin Selman’ın iktidara geldiği 2015’ten bu yana az daha iki katına bundan sonra.

Mustafa umum Sahn’ın ailesine, idam cezası edileceğine dair hiçbir bilgi verilmedi.

Zaman hâlâ cesedi ailesine teyit edilmiş değil; müzakere edecek benzeri mezarları bulunmayan.

Sesini akıbet adına, cezaevinden açtığı telefonda duydular ve annesine serencam sözleri “Tamam, artık kapatmam lazım, dolgunca olduğunuza sevindim” oldu.

Hangi annesi hangi da Mustafa bunun akıbet konuşmaları olacağını biliyordu.

Bundan aynı kamer sonraları Mustafa ölüm cezası edildi. Modern Suudi tarihindeki yer iri kitlesel idamın gerçekleştirildiği 12 Mart 2022’dahi uygulama edilen 81 hayat arasındaydı.

Mustafa’nın adı, idam cezası cezasına alın kampanya yürüteç Reprieve adlı kuruluşun Avrupa Suudi İnsan Hakları Örgütü ile alay malay, Suudi Arabistan’daki infazları titizlikle belgelediği bakir raporun mufassal infaz listesinde meydan alıyor.

2010’dan bu yana toplanan verilerle hazırlanan çalışmadaki bulgular şöyle:

Reprieve, Suudi Arabistan’da güzeşte sene 147 infazı belgelediklerini ama sayının çok daha aşkın olabileceğini söylüyor. Örgüte bakarak idam verilenler ortada yabancıların oranı dikkat çekiyor. Bu eller arasında kadın eş işçileri ve alelade miktarlarda uyuşturucuyla yakalananlar de var.

Aradan neredeyse tıpkı yıl geçmesine rağmen yetkililer henüz Mustafa’nın ailesine idamın şüphesiz gerçekleştiğini açıklamadı. Abisi Yaser, bunun aileler için tıpkısı trajedi olduğunu söylüyor:

“Aklık benzeri şekilde mi gömüldü, yoksa çöle evet dahi denize mi atıldı, bilmiyoruz. Hiçbir fikrimiz namevcut.”

Yasser yaşadıklarını ilk defa kamuoyuna açıklıyor. Kardeşiyle tıpkısı kaderi paylaşmaktan korktuğu amacıyla 2016’de ülkeden kaçan Yaser zaman Almanya’bile siyasal sığınmacı.

Kardeşinin “uyumlu, içtimai ve popüler” biri olduğunu söylüyor. Mustafa 2011’den itibaren, ülkedeki Şii azınlığın başını çektiği, Suudi hükümetine alın protestolara katılıyordu.

2014’te gözaltına alındı. Ölümünden sonraları yapılan resmi açıklamada farklı 30 kişiyle alay malay bire bir suçlardan idam edildiği belirtildi. Bu suçlamalar arasında düzenlilik görevlilerini öldürmeye adım, saldırı, soygun, bomba yapımı, arbede avam, kargaşa ifşa, silah ve metal ticareti vardı.

Yasser “Hiçbir sav sunmadılar. Bu hile çok yaralıyor” diye niteleyerek açıklıyor ve kardeşinin sair 80 kişiyle alay malay idam edildiğinde bibi kararı temyiz etmeye çalıştığını söylüyor.

“Yemeden Içmeden yaşamlarını almakla kalmadılar, düşünülerek onları kötülediler ve yapmadıkları şeylerle suçladılar.”

Suudi Arabistan’ın fiili yöneticisi Veliaht Prens Muhammed bin Selman, krallığı çağdaşlaştırma sözü vermiş ve 2018’üstelik verdiği bir mülakatta, makro benzeri Günindi müttefiki olan ülkesinin, ahiret yolculuğu cezasının kullanımını “asgariye indirmeye” çalıştığını söylemişti.

Ancak aradan güzeşte yaklaşık beş yılda, Suudi Arabistan, ülkenin G20 başkanlığına ve Covid pandemisinin başlarına balya sakıt dönemdeki duraklamaya karşın, dünyada yer çokça idam cezası gerçekleştiren ülkelerden biri olmaya devam ediyor.

Reprieve Direktörü Gevher Foa, Maşrık Londra’daki ofisinde, MBS diye birlikte bildik Veliaht Prens’in “verdiği sözün bilcümle tersini yaptığını” söylüyor.

“Çokça sayıda uygulama emri verdi ve demokrasi yanlısı protestoları süratli bastırdı.”

Dahası, örgüte göre ölüm cezası etrafındaki gizlilik nedeniyle mütehammil çokça emanet uygulama sırasında beklediğinden habersizdi:

“Ailelerinin haberi yoktu. Yani insanların tutuklandıktan sonra yargılanmaları, ölüm cezası almaları ve infazları bütün mahremiyet süresince yürütüldü.”

Foa, bazı ailelerin, yakınlarının öldürüldüğü haberini toplumsal medyadan öğrendiğini, bu konuda resmi hikmet verilmemesinin aileler için “bildirme tiran ve biberli veren öz olduğunu” söylüyor.

Suudi Arabistan’üstelik ser kesilmesi, anadan görme yerine geçer not gerçek infaz yöntemi. İnfazlar kamuya ayan yapılıyor, infaz edilenlerin ismi ve karşılaştıkları suçlamalar resmi genel ağ sitelerinde yayınlanıyordu.

Fakat adam hakları örgütlerine göre idam cezası cezalarının uygulanışında saydamlık azaldı.

Konuştuğum tek kimesne, infazların bittabi yapıldığını bilmiyordu. Bazılar, ölüm cezası mangalarının da kullanıldığını düşünüyor.

Berlin merkezli, Avrupa Suudi İnsan Hakları Kurumu’nun direktörü Büyük Ulvi Adubisi’ye bakarak Suudi hukukunda idam cezası “adaletli olmaktan uzak”:

“Orada hiçbir bağımsız sivil topluluk yahut insan hakları grubu zindelik gösteremiyor. Bu idamlara tığ özen çekmezsek, kimsenin haberi olmadan öldürülmüş olacaklar.”

İnsan Hakları İzleme örgütü, Mart’ta uygulama edilen 81 kişiden 41’inin Şii azınlığa mensup olduğunu ve Suudi Arabistan’ın ukubet hukuku sistemindeki “yaygın ve sistemli istismarların, infaz edilenlerden hiç birinin büyük ihtimalle adil ayrımsız şekilde yargılanmadığına” bel ettiğini söyledi.

Ayrıca ezinç iddiaları dahi var.

Yasser, 2014’te tutuklanmasından 12 kamer sonra kardeşini önceki ülfet ettiğinde, gördükleri karşısında dehşete düştüğünü söylüyor:

“Aynı yıldır görüşmemiz olmamıza karşın, ayağa kalkıp bizi karşılayamadı üstelik. Denemeye çalıştığında düşüyordu. Hangi olduğunu sorduğumuzda, işkenceye maruz kaldığını söyledi. Vücudunda izler gördük ve hayatiyet verildiğini anlattı.”

Benzeri bambaşka tutuklunun kız kardeşi dahi kardeşinin bunaltıcı işkencelerden geçirildiğini söyledi.

Kardeşi Hüseyin’in 2014’deri bu yana hapiste olduğunu tamlayan Zeynep Abu Şike-Khair, “Ayaklarından asılıp dövüldüğünü söyledi. Duruşmasında işkenceyle alınan aynı ifadenin kullanılacağını on paralık tutum etmiyordu” diye anlatıyor.

Varlıklı bire bir Suudi eş için şoförlük yapan Ürdünlü Hüseyin, iki ülkenin sınırında aracında uyuşturucuyla yakalanmıştı.

Zeynep, bu uyuşturucunun banko kardeşine ilişkin olmadığını düşünüyor.

Kanada’birlikte hayatiyetli Zeynep, tutuklanmasından bu yana Hüseyin’mağara ailesinin şüphesiz geçim derdi çektiğini, sakat ayrımsız oğlunun olduğunu ve hapse atıldıktan sonra 14 yaşındaki kızının Ürdün’da “mal karşılığı” evlendirildiğini anlatıyor.

Güzeşte Teşrinisani’üstelik Suudi Arabistan, esrar suçlarına cebin ölüm cezasına koyduğu değişik resmi moratoryuma sonuç verdi. BM İnsan Hakları Bürosu, kararı “çokça yara” diyerek tanımladı. BM iki hafta içre 17 kişinin eroin suçlarından infaz edildiğini bildirdi.

Zeynep, kardeşinin hücresinde yatan ara sıra kişilerin götürüldüğünü ve bire bir daha geri dönmediklerini söylüyor.

Bu boyut hem Zeynep’i hem birlikte Hüseyin’i dehşete düşürüyor. Zeynep bana “Kalbim çıkma gibi atmadan onun üzerine konuşamıyorum bile” diyor.

“geceli gündüzlü onu düşünüyorum. Kabuslar görüyorum. Başını kesebileceklerini ummak, bu barbarlık. Ne kadar yumruk olduğunu hayal birlikte edemezsiniz. Bazen tek başıma oturup ağlıyor, ağlıyorum.”

Zeynep, Suudi Arabistan’ın “bu konuda bedel ödememesine” müsaade veren ülkelere bile hırs duyuyor.

Sabık Mart’ta, 81 kişinin şişko halde yürütüm edilmesinden bilahare dönemin İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Moskof yer yağı ürünlerinin yerine henüz çok petrol pompalamaya tercüman olmak için Muhammed bin Selman ile görüşmüştü. İngiliz Başvekâlet ofisi Johnson’ın Suudi Arabistan’ın insan hakları konusundaki kaygılarını da gündeme getirdiğini söylemişti.

MBS, iktidara gelmesinden bu yana içtimai ve kazançlı reformlar yaptı. Buna kadınların araba sürmesine izin verilmesi birlikte karışma. Fakat siyasal yük bile yoğunlaştı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün son raporunda, Suudi Arabistan’ın kayırıcı hakları sicili “içler acısı” namına tanımlandı ve şöhreti üzerindeki bu lekeyi spor ve eğlenceyle “yolmak” istediği belirtildi.

BBC, resmi Suudi İnsan Hakları Komisyonu’na üç e-kez yolladı, fakat yanıt alamadı.

Londra’daki Suudi Arabistan Büyükelçiliği’nden BBC’ye yapılan mukayyet açıklamada, dünyada birçok ülkede ölüm cezası olduğu vurgulandı ve ayrımlı ülkelerin ne cezaların mütenasip olduğu üzerine farklı görüşlere erbap olduğuna özen çekildi.

Açıklamada, “Onların zat yasalarını ve geleneklerini tespit haklarına bizim ocumak duyduğumuz kabilinden, başkalarının da bizim özlük şiddet ve yasama tercihlerimizi ika üstüne buyruk hakkımıza tırsmak duyacaklarını umuyoruz” denildi.

Fakat açıklamada, Veliaht Prens MBS döneminde büyük benzeri çoğalma gösteren idamlara ve ölüm cezalarının uluslararası kurallara muhalif şekilde kullanılmasına değinilmedi.

BM İnsan Hakları Bürosu üstelik BBC’ye yaptığı açıklamada “Suudi Arabistan’birlikte ölüm cezasının kullanılma eğilimi konusunda çokça kaygılıyız” dedi ve şöyle bitmeme etti:

“Hele, sunulan ve onaylanan ölüm cezalarındaki artıştan kaygılıyız. Bunlara çocuk suçlulara verilenler ve maden suçları kabilinden arsıulusal hukuktaki ‘sunma vahim suçlar’ kategorisiyle bağdaşmayan suçlara verilen ahiret yolculuğu cezaları üstelik karışma.”

Yakınları cezaevinde olanlar için haddinden fazla gergin aynı dolaşma. Hüseyin’mağara kız kardeşinin gözü ailenin kardeş kardeş grubunun üzerinde.

“Böyle benzeri stresle yaşamak, dirim değil. Herhangi Bir sabahleyin, seçme akşam ezanı bibi hayatta mı diye niteleyerek teftiş etmek zorundayız.”

Katkıda mevcut: Eleanor Montague

Share: