Mevsimsel ekincilik işçileri, Türkiye’nin dört bir beraberinde alın teri dökerek üretime ulama sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta devlet ekonomisine yetişkin katkıda mevcut Maşrık ve Güneydoğu Anadolu kentleri, âdem gücüyle birlikte üretime destek veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonraları üçüncü sırada yer düzlük Şanlıurfa’bile birlikte bazı aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çok sayıda ocak birlikte evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Kalabalık’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin dört bir köşesine giderek toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, lamba karpuzu, şeker hastalığı pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, günebakan, domates, elma, üzüm ve fındık gibi ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini yapan işçiler, kurdukları çadırlarda şehir yaşamı ve teknolojiden uzak aylamak zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri üzere çok müfrit gören tarım işçilerinin bu yaşam koşullarından çocukları de etkileniyor. Kavurucu sıcak altında günde zaman zaman 12 saat harıldamak zorunda artan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan bilahare kent değiştirerek mevsimine bakarak ikinci, başkaca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl ocak ayından itibaren başladıkları yolculukta geçmiş durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, peşi sıra yerfıstığı hasadı için Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, tahıl, çükündür, nohut ve kumpir hasadı için İç Rum’ya, domates hasadı için Ege’ye, kayısı hasadı amacıyla Malatya’ya ardından fındık hasadı üzere Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın ilk ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan tarım işçilerine, genellikle çocukları bile eşlik ediyor. Gittikleri bölgelerde keçe veya konteynerlerde kalan işçilerin ağızlarından sâdır ortak kortej ise “Savsaklamak parası için” oluyor.

Tarım işçileri, serencam yıllarda Antalya ve Sazak’e birlikte seralarda harıldamak amacıyla gidiyor.

“Türkiye’de 2 milyona andıran mevsimlik turist tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Bili Literatür Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Asıl Vukuf Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Fakül, AA muhabirine, sezonluk ekincilik işçiliği ve göç konusunda detaylı yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 bilyon kişinin gelişim gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik tarım işçisi gücünden karşılandığını belirten Benek, “Türkiye’bile istihdam edilen kısaca 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe yer almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel turist tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Puan, sezonluk gezgin tarım işçilerinin kişi içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani öz yöresinde ama evini ayrılma ederek zamanının şişman tıpkısı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Diğeri ise ailesiyle mülk dışına çıkanlar ki bu mehabetli ayrımsız sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını özlük evleri ve illeri dışında geçirmek için yola çıkarlar. Takkadak bir yöreye de gitmezler dinamik aynı yaşam sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya henüz sonra Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’üstelik şekerpancarına, Çukurova’birlikte pamuğa, Akdeniz’üstelik narenciyeye, Ege’bile ise üzüme masarif. Yani yılın neredeyse nazik benzeri kısmını zat hayat alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Sezonluk gezgin tarım işçilerinin her sene okullar kapanmadan eksiksiz ev fertleriyle bulundukları yeri terk ettiklerini belirten Fakül, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilişkin kemiksiz tıpkı veri bulunmamaktadır ancak pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’de yer dışına geçmek zorunda kalan sezonluk ekincilik işçileri pandemiden muaf tutuldu ve müsaade alarak devlet dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında da ayrımsız azalma oldu, yani huzursuz olanlar o anda Kovid-19 olanlar benzeri kısmı gidemedi ama buna rağmen 2020’da resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına sâdır familya sayısı 27 bin civarındadır. Yekpare familya fertleri karışma edildiğinde ortaya sâdır tabela 160-170 bin ekincilik işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’dahi eksiksiz ev fertleri karışma edildiğinde toplam sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite tıpkı yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Benek, Türkiye genelinde mevsimsel tarım işçisi konusunda kamera ve donör bölgelerin sarih ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Bildirme çokça Şark ve Güneydoğu Rum bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri yer aşkın mevsimlik tarım işçisinin olduğu mıntıka kendisine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Anadolu Bölgesi’nde da olduğunu söyleyebiliriz. Sezonluk tarım işçisi düz bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Rum şekerpancarı, Çukurova pamuk ve sair sebzeler, Ege’bile üzüm kabilinden ürünler… Göç veren ve düz bölgelerde böyle tıpkısı mobilizasyon var. Yani mobilite aynı yaşamdan bahsediyoruz. Mütekâmil ülkelerde mevsimsel ekincilik işçisi mobilizasyona geçe çokça kaba ve kemiksiz bir şekilde torunlar dahil edilmez ama Türkiye’da haddinden fazla küşade ve kemiksiz bire bir şekilde karı fertleri bütünü dahil edilir. Yani elan kapanmadan torunlar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’bile 5-6 milyon emanet tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem turist kendisine bakıldığında 2 milyona yakın bire bir sezonluk tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çeken ülke üstelik Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde faziletli olması aşağılık düşündürücüdür. Zira tarım potansiyelinin arz faziletkâr olduğu illerden biri.”

Turist tarım işçilerinin çalışma takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan tevessül etmek üzere Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya revan gezgin ekincilik işçileri, yekpare yılı az daha memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimsel ekincilik işçisi göçü almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına iştirakçi gidiyor.

Seyyah tarım işçilerinin mesai takvimi ise şöyle:

Familya: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Gücük Ay: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Mersin)

Nisan: Şeftali, çilek (Sazak), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-budala (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, kumpir, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Günebakan, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), kayısı, karpuz, kavun (Mersin), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), sarıerik, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve salatalık (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Kayısı (Malatya), tahıl (Konya), sebze ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Sazak), benzin mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, pancar (Karaman), narenciye (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalaba-Trabzon), üzüm (Manisa), gündöndü, domates (Kayseri), nohut, gündöndü, soğan, şeker pancarı (Yozgat), kumpir ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), ayçiçeği (Bursa), arık fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gün çiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), salatalık, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Günâşık (Dert), kumpir (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, kuru fasulye (Bitlis), darı, pancar, günebakan (Kütahya), Koz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), hava günâşık (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Teşrinievvel: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), genç fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), gündöndü (Muş), patates (Teşrinievvel), mısır, gün çiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Son Teşrin: Turp (Osmaniye), kırmızı dürme (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), darı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Meyan: Yeregeçen (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Okumuş), marul antik altı (Bilecik)